Chùa Chuông có tên chữ là Kim Chung tự, được xây dựng trên vị thế đắc địa tại khu phố, Di tích lịch sử Chùa Chuông phường Hiến Nam, thành phố Hưng Yên. Đây là một trong những ngôi chùa tiêu biểu, đặc sắc, cảnh đẹp nơi đây đứng vào hàng danh lam cổ tích trong quần thể khu di tích quốc gia đặc biệt Phố Hiến. Di tích lịch sử Chùa Chuông mang trong mình những giá trị văn hóa, tinh thần mãi mãi trường tồn của một đô thị cổ sầm uất và phồn thịnh, một “Tiểu Tràng an” vào thế kỷ XVI – XVII, nổi tiếng với câu ca “Thứ nhất Kinh Kỳ, thứ nhì Phố Hiến”.
Tên gọi Chùa Chuông bắt nguồn từ truyền thuyết: Vào một năm xảy ra trận đại hồng thủy, xuất hiện quả chuông lớn đúc bằng vàng, đặt trên bè gỗ trôi trên sông. Dân làng nhiều nơi đua nhau ra kéo nhưng quả chuông vẫn không nhúc nhích. Một ngày kia, chuông vàng dạt vào bãi sông thuộc làng Nhân Dục. Các tăng ni trụ trì tại ngôi chùa nhỏ trong làng cùng hương lão và nhân dân rất vui mừng. Họ cho là trời phật ban cho chuông quý, liền làm lễ kéo chuông lên bờ và rước vào chùa. Khi thỉnh tiếng chuông vang lên âm thanh trong sáng, tiếng vang xa hàng vạn dặm, dân tình các nơi nghe thấy đều phấn chấn. Tiếng chuông vang xa đến tận Bắc quốc, khiến cho báu vật của người Nam lưu lạc ở xứ Bắc trỗi dậy tìm về. Vì sợ mất hết báu vật cướp được của người Nam nên chúng sang đất Việt, đóng giả các cao tăng đến chùa, mưu lấy cắp chuông vàng. Các tăng ni trong chùa biết được dã tâm đó liền dấu chuông đi. Dần dần những người mang dấu chuông đều viên tịch hết, hậu thế muốn tìm lại chuông nhưng không biết ở đâu. Có người cho rằng, chuông vàng đã về với đất mẹ. Để tưởng nhớ chuông vàng đã từng ở chùa, các tăng ni cùng nhân dân liền đổi tên chùa thành Kim Chung Tự (chùa Chuông vàng).
Qua những biến cố của lịch sử cùng sự bào mòn của thời gian, Di tích lịch sử Chùa Chuông đã nhiều lần được trùng tu, tôn tạo. Kiến trúc xa xưa đã mất, nhưng kiến trúc hiện nay của ngôi chùa có nhiều điểm khác biệt. Nhưng chỉ với một phần tương đồng nhỏ, Kim Chung tự đã tạo cho mình một dáng vẻ riêng nhất, một nét kỳ lạ đầy trí tuệ. Biết tiếp thu để rồi cải biến, Di tích lịch sử Chùa Chuông đã phá vỡ khuôn mẫu kiến trúc truyền thống khi xây dựng theo kiểu “Nội công ngoại quốc liên hoàn” cùng “Tứ thủy quy đường” gồm nhiều hạng mục công trình mang đậm dấu ấn kiến trúc, mỹ thuật thời Lê đan xen thời Nguyễn như: Tam quan, nhà Tiền, Tiền đường, Thượng điện, hai dãy hành lang, nhà thờ Đức vua Thần nông, nhà Tổ và nhà Mẫu. Các hạng mục được bố trí đăng đối, hài hòa trên trục đối xứng từ Tam quan đến nhà Tổ. Chính điều đó đã tạọ nên sự tráng lệ và nét kiến trúc đặc sắc, độc nhất vô nhị của ngôi chùa.
Hiện tại, Di tích lịch sử Chùa Chuông còn lưu giữ nhiều cổ vật, hiện vật rất có giá trị về mặt mỹ thuật cũng như lịch sử – văn hóa đó là các bức đại tự, câu đối, chuông đồng,… với nội dung phong phú, sâu sắc, đậm tính nhân văn. Tiêu biểu là các di vật như cầu đá xanh, cây hương đá (Thạch thiên đài) được tạo tác năm Chính Hòa thứ 23 (1702) và quý hiếm hơn là tấm bia đá dựng năm Vĩnh Thịnh thứ 7 (1711). Văn bia ca ngợi chùa Chuông là nơi danh thắng hào khí anh linh, sự phồn thịnh của Phố Hiến xưa và ghi tên những người công đức, tu tạo chùa thời kỳ Phố Hiến hưng thịnh. Đặc biệt, Di tích lịch sử Chùa Chuông nổi tiếng bởi hệ thống tượng Phật phong phú, đặc sắc như: Thập Bát La Hán, Thập Điện Diêm Vương cùng bộ Tứ Trấn và Bát Bộ Kim Cương. Mỗi pho tượng mang một sắc thái, dáng vẻ khác nhau, được các nghệ nhân đương thời tạo tác rất công phu, sống động và uyển chuyển. Đây là những di sản văn hóa vô giá, là nguồn sử liệu quý cho các nhà nghiên cứu khi tìm hiểu về di tích, địa danh và lịch sử Phố Hiến xưa.
Di tích lịch sử Chùa Chuông được Bộ Văn hóa – Thông tin và Thể thao (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là di tích “Kiến trúc nghệ thuật” cấp quốc gia năm 1992 và là một di tích tiêu biểu trong khu di tích quốc gia đặc biệt Phố Hiến được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng cấp quốc gia đặc biệt năm 2014.
Di tích lịch sử Chùa Chuông đã, đang và sẽ trở thành điểm di tích lịch sử tâm linh hấp dẫn của mỗi du khách khi về thăm Hưng Yên. Trong tâm thức mỗi người, Di tích lịch sử Chùa Chuông mãi là “Đệ nhất danh lam” của mảnh đất Phố Hiến hưng thịnh và yên bình đúng như người xưa đã ca ngợi:
Đất thiêng người tuấn kiệt
Vật báu trời phát phân
Để Quả phúc dài vạn cổ
Công đức mãi nghìn xuân
